Tartışma:Anadolu sayfasının kaynağını görüntüle

{{Diğer anlamı|Anadolu (anlam ayrımı)}}
[[Dosya:Modern-day Turkey and Europe NASA modified.png|thumb|300px|sağ|NASA görüntüsünde Avrupa ve Anadolu (dikdörtgen içinde)]]
'''Anadolu''' ya da diğer adıyla '''Küçük Asya''', [[Asya]] kıtasının en batısında [[Karadeniz]], [[Akdeniz]] ve [[Ege denizi]] arasında kalan yaklaşık 755,000&nbsp;km²'lik bir [[alan]]ı kaplayan [[dağ]]lık bir [[yarımada]]dır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = ANATOLIA (İngilizce) | url = http://www.encyclopedia.com/topic/Anatolia.aspx | yayıncı = encyclopedia.com | erişimtarihi = 19 Ekim 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150515135509/http://www.encyclopedia.com:80/topic/Anatolia.aspx | arşivtarihi = 15 Mayıs 2015}}</ref> [[Osmanlı]] döneminde "Anadolu"nun geleneksel doğu sınırı olarak Fırat Nehri kabul edilirken, Cumhuriyetle birlikte [[Birinci Türk Coğrafya Kongresi]]nden sonra [[Türkiye]]'nin [[Asya kıtası]]nda kalan kısmının tümü aynı [[Coğrafya|coğrafî]] [[terim]]e dâhil edilmiştir. Günümüzde yaygın olarak [[Türkiye]]'nin Asya kıtasında kalan topraklarının adı olarak kullanılır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Anatolia (İngilizce) | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/22897/Anatolia | yayıncı = Britannica | erişimtarihi = 19 Ekim 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150429064049/http://www.britannica.com:80/EBchecked/topic/22897/Anatolia | arşivtarihi = 29 Nisan 2015}}</ref>

Anadolu, [[Asya]] ve [[Avrupa]]'nın birleşim noktasındaki stratejik konumu nedeniyle, tarih öncesi çağlardan beri birçok medeniyetin beşiği olmuştur. Yeryüzünün en eski yerleşkelerinden bazıları [[Cilalı Taş Devri]]'nde Anadolu'da kurulmuştur. [[Çatalhöyük]], [[Çayönü]], [[Nevali Çori]], [[Hacılar]], [[Göbekli Tepe]] ve [[Mersin]] ([[Yumuktepe]]) yerleşkeleri [[Cilalı Taş Devri]]'nden kalmadır. [[Truva]] yerleşkesi de Cilalı Taş Devri'nde kurulmuş ve [[Demir Çağı]]'na doğru uzanmıştır. [[Sümer]], [[Asur]], [[Hitit]], [[Antik Yunan|Yunan]], [[Lidya]], [[Kelt]], [[Ahameniş İmparatorluğu|Pers]], [[Roma İmparatorluğu|Roma]], [[Doğu Roma İmparatorluğu|Doğu Roma (Bizans)]], [[Anadolu Selçuklu Devleti|Selçuklu]], [[Safeviler|Safevi]], [[Moğol İmparatorluğu|Moğol]] ve [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] gibi onlarca medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Yüzlerce [[Dil (filoloji)|dil]] ve [[lehçe]]yi barındırır. {{kaynak belirt}}

Anadolu, [[Hristiyanlık|Hristiyanlığın]] ilk doğduğu ve geliştiği topraklardan biridir. Uzun yıllar [[Doğu Roma]] topraklarının esasını teşkil etmiştir. [[11. yüzyıl]]dan itibaren [[Türkler]] tarafından iskân edilmiş ve yönetilmiştir. Özellikle [[1071]] yılındaki [[Malazgirt Meydan Muharebesi]]'nden itibaren [[Müslüman]] [[Türkler]] Anadolu'ya akın etmiştir; ancak [[İslamiyet]]'ten önce [[Balkanlar]]da Türkler vardır.<ref>Cin, T.. Yunanistan'ın "Pontus Soykırım" İddiaları ve Türkiye. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 8, Sayı: 2, s.27-89, 2006. URL:http://web.deu.edu.tr/hukuk/dergiler/DergiMiz8-2/pdf/tcin.pdf. Erişim tarihi: 8.12.2011. (Arşiv: WebCite® http://www.webcitation.org/63lQ0ljbi)</ref>

== Etimoloji ==
Anadolu sözcüğü [[Yunanca]] doğu anlamına gelen ''Ανατολή'' sözcüğünden türemiştir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Anatolia(İngilizce) | url = http://dictionary.reference.com/browse/Anatolia | yayıncı = dictionary.reference | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150507074440/http://dictionary.reference.com:80/browse/Anatolia? | arşivtarihi = 7 Mayıs 2015}}</ref> [[Bizans İmparatorluğu]] döneminde orta Anadolu'nun bir kısmı imparatorluğun merkezine doğuda olmasından kaynaklı doğu askeri idari birimi ya da Anatolikon [[Thema]]sı (Θέμα Άνατολικῶν, Thema Anatolikōn)<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Ramsay|ad=W. M.|başlık=The Historical Geography of Asia Minor|yıl=2010|yayıncı=Cambridge University Press|url=http://books.google.gr/books?id=iWxqOM9vMWEC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0v=onepage&q&f=false}}</ref> olarak adlandırılmaktaydı. Anatolikon Theması [[Afyonkarahisar (il)|Afyon]], [[Isparta]], [[Konya]], [[Kayseri]] ve [[Mersin]] yörelerini kapsamaktaydı. Osmanlı döneminde ise ''Anadoli'' veya ''Anadolu'', merkezi [[Amasya]] olan ve [[Sivas]] ve [[Kastamonu]]'yu kapsayan bir eyaletin adıdır. 19. yüzyılda genel anlamda imparatorluğun Asya kıtasında kalan ve Türklerle meskûn olan bölgesini tanımlamak için kullanılmıştır.

== Tanımlama ==
[[Dosya:AnatolieLimits.jpg|thumb|300px|Anadolu'nun tarihsel tanımı]]
[[Dosya:1907 map of Asia Minor-Atlas of Ancient and Classical Geography by Samuel Butler.jpg|thumb|300px|1907 yılına ait, geleneksel tanımı kullanan Anadolu haritası]]

Anadolu, kuzeyde [[Karadeniz]], güneyde [[Akdeniz]], batıda [[Ege denizi]], kuzeybatıda [[Marmara denizi]] ile sınırlanmış bölgedir. Doğuda ise, tarihsel olarak, [[İskenderun Körfezi]]'nden Karadeniz'e uzanan belirsiz bir hatla sınırlanmıştır. Cumhuriyetin ilanından itibaren ise, Anadolu Türkiye'nin Asya'da kalan kısmıyla eş anlamlı olarak kullanılmıştır.

Anadolu coğrafik olarak daha çok [[Avrupa]]'ya benzemektedir. Çünkü bütün [[Akdeniz]]'in kuzeyi Avrupa kabul edilmektedir. Anadolu da coğrafik olarak, kendisinden çok farklı özellikler barındıran Asya ülkelerinden ([[Çin]], [[Hindistan]], [[İran]] vs.) çok, [[Akdeniz]]'in kuzeyindeki [[Yunanistan]], [[İtalya]] ve [[İspanya]] gibi Avrupa ülkelerine benzemektedir. Doğal sebepler siyasi olayları da etkilediği için Anadolu'nun, tarihte Asya'dan çok Avrupa ile münasebetleri olmuştur. Bütün bunlara rağmen Anadolu'nun Asya içinde düşünülmesi, onun güçlü bir Asya kültürüne sahip olmasındandır. Tarih boyunca Asya kültürü, kendisinin batısındaki Anadolu'ya akımıştır. Asya kökenli Türklerin, ''eski Yunan-Roma coğrafyası olan Anadolu'''daki (ki [[Diyar-ı Rum]] tabiri tam da bunu anlatır) varlığı bunun maddi bir göstergesidir.

== Tarih ==
{{ana madde|Anadolu tarihi}}
Anadolu'nun tarihi bir anlamda [[Balkanlar]], [[Kafkasya]] ve [[Ön Asya]]'dan gelen işgal, istila ve fetih dalgalarının tarihidir.

=== Neolitik Çağ ===
[[Dosya:Map Anatolia ancient regions-en.svg|thumb|300px|sağ|Eski Anadolu yerleşim birimleri]]
Asya ve Avrupa'nın stratejik kesişme bölgesinde olmasından dolayı Anadolu, tarih öncesi çağlardan beri pek çok uygarlık için beşik olmuştur.

Neolitik yerleşim olarak [[Taşhöyük]] Pottery Neolithic, Çayönü Pre-Potttery Neolithic A to Pottery Neolithic, Nevali Cori Pre-Pottery Neolithic B, Hacılar Pottery Neolithic (Türkiye'de şimdiki Burdur ilinin 25&nbsp;km güney batısında, Göbeklitepe Pre-Pottery Neolithic A ve Mersin ile. Truva yerleşimi Neolithic çağ ile başlar ve Demir çağı içinde devam ederek ilerler.

=== Bronz Çağı ===
* [[Troya]]lılar ([[Truvalılar]])
* [[Antik Trakyalılar|Trakya]]lılar
* [[İyonya]]lılar
* [[Hatti]]ler
* [[Luviler]]
* [[Palalar]] 
* [[Kaşkalar]]
* [[Hurriler]]
* [[Mitanniler]]

=== Tunç Çağı ===
{{Antik Anadolu}}
* [[Hititler]]
* [[Arzava Krallığı|Arzavalılar]]
* [[Urartular]]
* [[Frigyalılar]]
* [[Kimmerler]]
* [[Kassitler]]
* [[Kolhis]]liler
* [[Karyalılar]]
* [[Assuva]]lılar
* [[Lidyalılar]]
* [[Misyalılar]]
* [[Likyalılar]]
* [[Kilikya]]lılar
* [[Pamfilya]]lılar
* [[Kapadokyalılar]]
* [[Keltler]]
* [[Muşkiler]]
* [[Fenikeliler]]
* [[Ermeniler]]
* [[Medler]]
* [[Persler]]
* [[Taballar]]
* [[Antik Yunanlar]]
* [[Asurlular]]
* [[Yahudiler]]
* [[Ahameniş İmparatorluğu]]

=== Helenistik Dönem ===
{{ana madde|Helenistik Dönem}}
* [[Selevkos İmparatorluğu|Selevkos]]
* [[Asya]]Eyaleti
* [[Lazika]]
* [[Roma Yunanistanı]] 
* [[Galatya (Roma eyaleti)|Galatya]] 
* [[Ermeni Krallığı (antik)|Ermeni Krallığı]] 
* [[Bitinya]]

=== Orta Çağ ===
* [[Roma İmparatorluğu]]
* [[Doğu Roma İmparatorluğu]] ([[Bizans İmparatorluğu|Bizans]])
* [[Kilikya Ermeni Krallığı]]
* [[Sasani İmparatorluğu]]
* [[Bizans-Arap Savaşları]]
* [[Selçuklular]]
* [[Anadolu Selçuklu Devleti]]
* [[Anadolu Beylikleri]]
* [[Moğollar]]
* [[İlhanlılar]]
* [[Safeviler]]
* [[Osmanlılar]]

=== Haçlı seferleri ===
{{ana madde|Haçlı seferleri}}

=== Anadolu beylikleri ===
[[Dosya:Anadolu Beylikleri.png|thumb|300px|sağ|Beylikler döneminde Anadolu'da yerleşmiş devletler]]
* [[Ahlatşahlar Beyliği]] 
* [[Alaiye]] 
* [[Artuklu Beyliği]] 
* [[Aydınoğlu Beyliği]] 
* [[Candaroğulları Beyliği]] 
* [[Çaka Bey]] 
* [[Çobanoğulları Beyliği]] 
* [[Danişmendliler]] 
* [[Dulkadiroğulları Beyliği]] 
* [[Eretna Beyliği]] 
* [[Eşrefoğulları Beyliği]] 
* [[Germiyanoğulları Beyliği]] 
* [[Hamidoğulları Beyliği]] 
* [[İnaloğulları Beyliği]] 
* [[Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti]] 
* [[Karamanoğlu Beyliği]] 
* [[Karesi Beyliği]] 
* [[İnançoğulları Beyliği]] 
* [[Mengüçlü Beyliği]] 
* [[Menteşe Beyliği]] 
* [[Pervaneoğulları Beyliği]] 
* [[Ramazanoğulları Beyliği]] 
* [[Sahipataoğulları Beyliği]] 
* [[Saltuklu Beyliği]] 
* [[Saruhanoğulları Beyliği]] 
* [[Tekeoğulları Beyliği]]

=== Osmanlı İmparatorluğu ===
{{ana madde|Osmanlı İmparatorluğu}}
[[Dosya:Ethnicturkey1911.jpg|thumb|300px|sağ|1911 yılına ait bir etnografya haritası]]

== Anadolu dilleri ==
{{ana madde|Anadolu dilleri}}
{{ana madde|Anadolu ağızları}}

Anadolu'da MÖ 2. ve 1. binyıllarda kullanılan bir grup [[Hint-Avrupa dil ailesi|Hint-Avrupa]] diline [[Anadolu dilleri]] adı verilir. Bu diller arasında en önemlisi ve en iyi tanınanı, MÖ 1600-1100 yılları arasında yazılı belge bırakmış olan [[Hititçe]]'dir (''nesili''). Hitit imparatorluğu döneminde, Hititçe ile akraba diller olan [[Luvice]] (Luwili) ve '''Palaca''' da konuşulmuştur. Luvicenin yayılım alanı Güney ve Batı Anadolu, Palaca'nınki ise Kuzeybatı Anadolu (Kastamonu yöresi)'dir.

Erken [[antik çağ]]da, Luvice'den türemiş olduğu tahmin edilen Lykia dili, Lysia dili, Karia dili, Pisidia dili, Side dili ve kökenleri yeterince bilinmeyen Paphlagonia dili ile Kappadokia dili kullanılmıştır. Bu dillerin tümü MÖ 1. yüzyıla doğru Yunanca'nın egemen dil olması üzerine tarih sahnesinden çekilmişlerdir.

21. yy'da ise Anadolu-Mezapotamya bölgesinde [[Hint-Avrupa]] diline mensup [[Kürtçe]]nin Kurmanci ve Kırmancki lehçesi kullanılır.

== Günümüzde Anadolu ==
[[Dosya:Turkey topo.jpg|thumb|300px|sağ|Günümüzde Anadolu topraklarına yerleşmiş olan Türkiye'nin topoğrafya haritası]]
Anadolu'da çok uluslu yapı 20. yüzyıla kadar sürmüştür. 1923 yılında üzerinde [[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin kurulmasıyla birlikte Anadolu topraklarının büyük bir kısmı Türkiye'nin denetimine girmiştir. Şu anda Türkiye halkının demografik yapısının büyük bir kesimini Türkler oluşturmaktadır.

Günümüzde Anadolu'da yaşayan halkın büyük bir kısmı [[Türkçe]] konuşmaktadır. Anadolu Türkçe ile 11. yüzyılda [[Selçuklular]]ın fethi ile tanışmıştır. Buna rağmen çok kültürlü yapısını Selçuklular ve Osmanlılar döneminde devam ettirmiştir. Ayrıca Kuzeydoğu Anadolu'da [[Laz]], [[Gürcü]] ve Doğu ve Güneydoğu Anadolu (Kuzey Mezopotamya' nın bir kısmı)'da [[Kürtler]]in, [[Zazalar]]' ın ve [[Türkiye Arapları|Araplar]]' ın yanı sıra az sayıda Süryani de bulunur. Ayrıca özellikle 19. ve 20. yüzyılda çeşitli göç hareketleriyle gelerek Anadolu' ya yerleşen [[Türkiye'deki Çerkesler|Çerkesler]] ve [[Boşnaklar]]' da bulunmaktadır.  Anadolu' nun çeşitli bölgelerine yayılmış Yunanca konuşan halkın ([[Rum]]lar) çoğu Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki [[Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi|mübadele]]de, Yunanistan'daki Müslüman olan halkla değiş-tokuş edilmişlerdir. Bugün Anadolu'da yaşayan halkın çoğunluğu [[Müslüman]]'dır.

== Ayrıca bakınız ==
{{sütun-başı}}
{{sütun-3}}
* [[Çatalhöyük]]
* [[Asur]]
* [[Hititler]]
* [[Arzava]]
* [[Mitanni]]
* [[Likya]]
{{sütun-3}}
* [[Lidya]]
* [[Pamfilya]]
* [[Karya]]
* [[Kilikya]]
* [[İyonya]]
* [[Büyük İskender]]
{{sütun-3}}
* [[Roma İmparatorluğu]]
* [[Bizans Devleti]]
* [[Safeviler Devleti]]
* [[Osmanlı Devleti]]
* [[İslam Tarihi]]
* [[Türkiye]]
* [[Türk Kurtuluş Savaşı|Milli Mücadele]]
* [[Osmanlı Tarihi]]
{{sütun-sonu}}

== Resim galerisi ==
<gallery>
Dosya:REmpire-asia.png|Roma Asya Eyaleti, Küçük Asya
Dosya:Ikonion-650.JPG|Anatolikon Theması, [[Doğu Roma İmparatorluğu]]
Dosya:Anatolia Eyalet, Ottoman Empire (1609) Kopie.png|Osmanlı [[Anadolu Beylerbeyliği]]
</gallery>

== Kaynakça ==
{{Commonscat|Anatolia}}
{{kaynakça|2}}
{{Portal alt|Coğrafya|Türkiye|Asya|Avrupa}}

{{Coord|39|N|32|E|display=title}}

[[Kategori:Anadolu| ]]
[[Kategori:Batı Asya]]
[[Kategori:Antik Yunanistan coğrafyası]]
[[Kategori:Asya'daki yarımadalar]]