Türk halkları sayfasının kaynağını görüntüle

{{Diğer anlamı2|Türk}}
{{Etnik grup bilgi kutusu
|grup   = Türkler
|resim  = 
|nüfus  =  170-210 milyon
|bölge1 = {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]]
|nüfus1 = 60.000.000<ref name="CIA">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html Turkish 70-75% (2016 tahmin)] CIA World Fact Book. 80 milyon 274 bin 604 x %75</ref><ref name="Türkiye Türkleri-3">{{Haber kaynağı|url=http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=yasam&ArticleID=873452&Date=07.06.2008&ver=16|başlık=55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk|dil=Türkçe|tarih=6 Haziran 2008|yayımcı=Milliyet gazetesi|erişimtarihi=2009-04-26}}</ref>–70.000.000
|ref1 = <ref name="Türkiye Türkleri-4">(2.) Helen Chapin Metz, ed. Turkey: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 1995. [http://countrystudies.us/turkey/27.htm Turks].</ref>
|bölge2   = {{bayraksimge|İran}} [[İran]]
|nüfus2 = 15.000.000-27.000.000<ref name="ethnologue.com">http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azb</ref><ref>http://www.petroleumworld.com/issues090506.htm petroleumworld.com</ref><ref>http://www.unpo.org/content/view/7884/144/ Unrepresented Nations and Peoples Organization : Southern Azerbaijan</ref>
|bölge3   = {{bayraksimge|Özbekistan}} [[Özbekistan]]
|nüfus3     = 25.200.000
|ref3 =  <ref name="cia2">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html | title = Uzbekistan | publisher = The World Factbook | accessdate = 21 December 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035649/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}} "Population: 28,929,716 (July 2014 est.)" "Ethnic groups: Uzbek 80%, Russian 5.5%, Tajik 5%, Kazakh 3%, Karakalpak 2.5%, Tatar 1.5%, other 2.5% (1996 est.)" Assuming Uzbek, Kazakh, Karakalpak and Tartar are included as Turks, 80% + 3% + 2.5% + 1.5% = 87%. 87% of 28.9m = 25.2m</ref>
|bölge4   = {{bayraksimge|Rusya}} [[Rusya]]
|nüfus4     = 15.000.000
|ref4 =  
|bölge5   = {{bayraksimge|Çin}} [[Çin]]
|nüfus5     = 12.000.000-15.000.000
|ref5 =  
|bölge6   = {{bayraksimge|Kazakistan}} [[Kazakistan]]
|nüfus6     = 12.300.000
|ref6 =  <ref name="cia4">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html | title = Kazakhstan | publisher = The World Factbook | accessdate = 21 December 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035641/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}} "Population: 17,948,816 (July 2014 est.)" "Ethnic groups: Kazakh (Qazaq) 63.1%, Russian 23.7%, Uzbek 2.9%, Ukrainian 2.1%, Uighur 1.4%, Tatar 1.3%, German 1.1%, other 4.4% (2009 est.)" Assuming Kazakh, Uzbek, Uighur and Tatar are included as Turks, 63.1% + 2.9% + 1.4% + 1.3% = 68.7%. 68.7% of 17.9m = 12.3m</ref>
|bölge7   = {{bayraksimge|Azerbaycan}} [[Azerbaycan]]
|nüfus7     = 9.047.000
|ref7 =  <ref name="cia6">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html | title = Azerbaijan | publisher = The World Factbook | accessdate = 13 May 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035525/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge8   = {{bayraksimge|Avrupa Birliği}} [[Avrupa Birliği]]
|nüfus8     = 5.876.318
|ref8 =  
|bölge9={{flagicon|Kyrgyzstan}}[[Kırgızistan]]
|nüfus9  = 5.000.000
|bölge10 ={{flagicon|Turkmenistan}} [[Türkmenistan]]
|nüfus10       = 4.500.000
|bölge11 ={{flagicon|Afghanistan}} [[Afganistan]]
|nüfus11       = 3.500.000
|ref11 =  <ref name="cia11">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html | title = Afghanistan | publisher = The World Factbook | accessdate = 24 Aug 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035637/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge12 ={{flagicon|Iraq}} [[Irak]]
|nüfus12       = 1.500.000-3.000.000
|ref12 =  <ref name="unpo12">{{Web kaynağı | url = http://unpo.org/members/7878 | title = Iraqi Turkmen | publisher = UNREPRESENTED NATIONS AND PEOPLES ORGANIZATION | accessdate = 24 Aug 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20151220200437/http://unpo.org:80/members/7878 | arşivtarihi = 20 Aralık 2015}}</ref><ref name="cia12">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html | title = Iraq | publisher = The World Factbook | accessdate = 13 May 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035617/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge13 ={{flagicon|Syria}} [[Suriye]]
|nüfus13       = 750.000-1.500.000
|ref13 =  <ref name="Orsam13">{{Web kaynağı | url = http://www.orsam.org.tr/en/enUploads/Article/Files/2013320_150ing.pdf | title = SYRIAN TURKMENS: POLITICAL MOVEMENTS AND MILITARY STRUCTURE | publisher = ORSAM-MIDDLE EASTERN TURKMEN PROGRAMME | accessdate = 24 Aug 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20131212125850/http://www.orsam.org.tr/en/enUploads/Article/Files/2013320_150ing.pdf | arşivtarihi = 12 Aralık 2013}}</ref><ref name="wya13">{{Web kaynağı | url = http://www.wya.net/op-ed/conflict-and-population-the-situation-of-syria/ | title = Conflict and Population: The Situation in Syria | publisher = World Youth Alliance | accessdate = 24 Aug 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150411065859/http://www.wya.net/op-ed/conflict-and-population-the-situation-of-syria/ | arşivtarihi = 11 Nisan 2015}}</ref>
|bölge14   = {{bayraksimge|Tajikistan}} [[Tacikistan]]
|nüfus14     = 1.200.000
|ref14 =  <ref name="cia14">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | title = Tajikistan | publisher = The World Factbook | accessdate = 23 Ağustos 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge15   = {{bayraksimge|Bulgaria}} [[Bulgaristan]]
|nüfus15     = 585.000
|ref15 =  <ref name="cia15">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | title = Bulgaria | publisher = The World Factbook | accessdate = 23 Ağustos 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref><ref name="zaman14">{{Web kaynağı | url = http://zaman.bg/bulgaristandaki-turk-nufusu-yuzde-88/ | title = Resmi nüfus sayımı sonuçları açıklandı, Türklerin oranı yüzde 8,8 | publisher = Zaman İnternational Newspapaer Bulgaria | accessdate = 23 Ağustos 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20140709031420/http://zaman.bg/bulgaristandaki-turk-nufusu-yuzde-88/ | arşivtarihi = 9 Temmuz 2014}}</ref>
|bölge16   = {{bayraksimge|Ukraine}} [[Ukrayna]]
|nüfus16     = 300.000
|ref16 =  <ref name="cia17">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | title = Georgia | publisher = The World Factbook | accessdate = 23 Ağustos 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge17   = {{bayraksimge|Georgia}} [[Gürcistan]]
|nüfus17     = 300.000
|ref17 =  <ref name="cia17">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | title = Georgia | publisher = The World Factbook | accessdate = 23 Ağustos 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge18   = {{bayraksimge|Northern Cyprus}} [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti]]
|nüfus18     = 280.000
|ref18 =  <ref name="cia18">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | title = Cyprus | publisher = The World Factbook | accessdate = 23 Ağustos 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge19   = {{bayraksimge|Moldova}} [[Moldovya]]
|nüfus19     = 158.000
|ref19 =  <ref name="cia19">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | title = Moldova | publisher = The World Factbook | accessdate = 23 Ağustos 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge20   = {{bayraksimge|Greece}} [[Yunanistan]]
|nüfus20     = 130.000
|ref20 =  <ref name="cia20">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | title = Greece | publisher = The World Factbook | accessdate = 23 Ağustos 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge21   = {{bayraksimge|Mongolia}} [[Moğolistan]]
|nüfus21     = 110.000
|ref21 =  <ref name="cia21">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | title = Mongolia | publisher = The World Factbook | accessdate = 23 Ağustos 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge22   = {{bayraksimge|Republic of Macedonia}} [[Makedonya Cumhuriyeti|Makedonya]]
|nüfus22     = 82.000
|ref22 =  <ref name="cia22">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | title = Macedonia | publisher = The World Factbook | accessdate = 23 Ağustos 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref>
|bölge23   = {{bayraksimge|Kosova}} [[Kosova]]
|nüfus23     = 69.297
|ref23 = <ref name="REKOS2011-Turkish2">[http://esk.rks-gov.net/rekos2011/repository/flipbook/2/Final%20Results_ENG/#/64 Kosova Nüfus ve Konut Sayımı 2011, “Usually resident population by mother tongue, sex and age”, s. 64.] Kosova İstatistik Ajansı {{En icon}}</ref><ref name=REKOS2011-Turkish2>[http://esk.rks-gov.net/rekos2011/repository/flipbook/2/Final%20Results_ENG/#/64 Kosova Nüfus ve Konut Sayımı 2011, “Usually resident population by mother tongue, sex and age”, s. 64.] Kosova İstatistik Ajansı {{En icon}}</ref>
|diller = '''[[Türk Lehçeleri|Türkçe]]'''
|dinler  = çoğunluk: [[İslam]], diğer: [[Tengricilik|Tengrici]] ([[Şamanizm|Şamanist]]), [[Hıristiyan]], [[Musevi]], [[Mani dini|Maniheizm]]
|ilgili gruplar  = [[Turancılık|Turan halkları]]
}}
'''Türk halkları''' ([[Eski Türkçe]]: '''𐱅𐰇𐰼𐰰'''), [[Avrasya]]'da geniş bir coğrafyada dağınık olarak yaşayan ve [[Altay dilleri]] ailesinin bir alt kolunu oluşturan [[Türk dilleri]]nin çeşitli konuşan etnik Türk gruplarıdır. Dünyada 200 milyondan fazla Türk bulunduğu ve bu nüfusun yaklaşık üçte birinin Türkiye'de yaşadığı düşünülmektedir.

== Coğrafî dağılım ==
[[Dosya:Independence Day Parade - Flickr - Kerri-Jo (208).jpg|küçükresim|[[Türkmenler]] [[Ahal Teke|Ahalteke atı]]nda]][[Dosya:Azerigirls.JPG|thumb|200px|[[Azerbeycan Türkleri|Azerbeycandaki Türk]] kızları]]
[[Dosya:Uzbeki girl.jpg|thumb|200px|[[Özbekler|Özbek]] bir kız]]

[[Dosya:Kyrgyz Manaschi, Karakol.jpg|thumb|200px|[[Kırgızlar|Kırgız]] [[manasçı]] [[Shaabay Azizov]] ([[Karakol (şehir)|Karakol]])]]

Türk halklarının 1995 yılındaki verilere göre toplam nüfusu 170 milyona ulaşmıştır. Günümüzde ise 200-250 milyona ulaştığı tahmin edilmektedir.<ref>[http://books.google.com/books?id=NZJKCJG8SB8C&printsec=frontcover&hl=tr#PRA1-PA17, M1]</ref>{{fact}}

[[Sovyetler Birliği'nin dağılması]] ile [[Azerbaycan]], [[Özbekistan]], [[Kazakistan]], [[Kırgızistan]] ve [[Türkmenistan]] bağımsızlıklarını kazandılar ve Türk dillerini egemen ve resmî dil olarak kabul eden devletlerin sayısı, [[Türkiye]] ve [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti]] ile birlikte yediye çıkmıştır. Bunların dışında [[Rusya]], [[İran]] ([[Doğu Azerbaycan Eyaleti|Doğu Azerbaycan]], [[Batı Azerbaycan Eyaleti|Batı Azerbaycan]], [[Erdebil Eyaleti|Erdebil]], [[Zencan Eyaleti|Zencan]], [[Hamedan Eyaleti|Hamedan]] ve [[Fars Eyaleti|Fars]] eyaletleri ile [[Türkmensahra]] bölgesi), [[Çin]] ([[Sincan Uygur Özerk Bölgesi|Doğu Türkistan (Uyguristan)]], [[Kansu]]), [[Tacikistan]] ve [[Afganistan]] ([[Mezar-ı Şerif]] çevresi), [[Gürcistan]] ([[Ahıska]], [[Ahılkelek]], [[Borçalı]] ([[Kvemo Kartli]]) bölgeleri) 'da [[Türk dilleri]] konuşan azınlıklar yaşamaktadırlar.

[[Osmanlı Devleti]]'nin yayılma alanında bulunan [[Yunanistan]] ([[Yunanistan Trakyası|Trakya Bölgesi]]), [[Bulgaristan]] ([[Rodop]] ve [[Deliorman]] bölgeleri), [[Romanya]] ([[Dobruca]]'nın batısında [[Kobro Nehri]] çevresi), [[Kosova]], [[Makedonya]], [[Suriye]],[[Mısır]] ve [[Irak]] ([[Musul]], [[Kerkük]], [[Erbil]] bölgeleri) 'ta da [[Türk]]ler ve [[Türkçe]] konuşan topluluklar bulunur.

Ayrıca modern dönemdeki işçi göçleri sonucunda, [[Almanya]], [[Hollanda]], [[Fransa]], [[Belçika]], [[Avusturya]], [[İsviçre]], [[İsveç]], [[Danimarka]], [[Norveç]], [[Britanya]], [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]], [[Kanada]], [[Avustralya]], [[Libya]], [[Suudi Arabistan]] ve [[Yeni Zelanda]] gibi birçok ülkede [[Türk]] toplulukları oluşmuştur.

Aşağıda [[Türk dilleri]]ni anadili olarak konuşan toplulukların başlıca yerleşim alanları ve yaklaşık nüfusları gösterilmiştir.

{| class="wikitable"
|- bgcolor="#cccccc"
! Şive/Lehçe
! Ülke
! Bulunduğu Ülke
! Nüfus Tahmini
|-
|-
| '''[[Türkiye Türkçesi]]''' || {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]] (resmî)<br />{{bayraksimge|KKTC}} [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti|KKTC]] (resmî)<br />{{bayraksimge|Kıbrıs Cumhuriyeti}} [[Kıbrıs Cumhuriyeti]] (resmî)<br />{{bayraksimge|Almanya}} [[Almanya]]<br />{{bayraksimge|Bulgaristan}} [[Bulgaristan]] (bölgesel dil)<br />{{bayraksimge|Makedonya}} [[Makedonya Cumhuriyeti]]<br />[[Dosya:Flag of Kosovo.svg|23px]] [[Kosova]] (bölgesel resmî dil)<br />{{bayraksimge|Irak}} [[Irak]] (bölgesel dil) <br />{{bayraksimge|Suriye}} [[Suriye]](bölgesel dil) <br />{{bayraksimge|Mısır}} [[Mısır]] (bölgesel dil)<br />{{bayraksimge|Yunanistan}} [[Yunanistan]] (bölgesel dil)<br />{{bayraksimge|Romanya}} [[Romanya]] (bölgesel dil)<br />{{bayraksimge|Ukrayna}} [[Ukrayna]] (bölgesel dil)<br /> || || 82.418.000 +<br /><ref>[http://www.joshuaproject.net/languages.php?rol3=tur&sf=LanguageRank&so=asc Turkish Speaking Peoples], [[Joshua Project]]</ref>[[Türkçe]] Vikipedi sayfasında [[Türkçe]] 77 milyon anadil 83 milyon toplam konuşan vardır.
|-
| '''[[Özbekçe]]''' ||[[Dosya:Flag of Uzbekistan.svg|23px]] [[Özbekistan]] (resmî)<br />[[Dosya:Flag of Tajikistan.svg|23px]] [[Tacikistan]]<br />[[Dosya:Flag of Afghanistan.svg|23px]] [[Afganistan]]<br />[[Dosya:Flag of Kazakhstan.svg|23px]] [[Kazakistan]]<br />[[Dosya:Flag of Kyrgyzstan.svg|23px]] [[Kırgızistan]]<br />[[Dosya:Flag of Turkmenistan.svg|23px]] [[Türkmenistan]] <br> {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]] || || 28.048.600 +<br />(Kuzey Özbekçe 25.288.800 +<ref>[http://www.joshuaproject.net/languages.php?rol3=uzn Uzbek, Northern Speaking Peoples], Joshua Project</ref><br/>Güney Özbekçe 2.759.800 +<ref>[http://www.joshuaproject.net/languages.php?rol3=uzs Uzbek, Southern], Joshua Project</ref>) <br> 
|-
| '''[[Azerice]]''' || {{bayraksimge|İran}} [[İran]]<br />{{bayraksimge|Azerbaycan}} [[Azerbaycan]] (resmî)<br />[[Dosya:Flag of Georgia.svg|24px]] [[Gürcistan]]<br />[[Dosya:Flag of Dagestan.svg|24px]] [[Dağıstan]] (resmî)<br />{{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]]<br />{{bayraksimge|Ermenistan}} [[Ermenistan]] ''(geçmişte)''|| || 39.477.100 +<br />(Kuzey Azerice 9.477.100+<ref>"Population by ethnic groups". The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. 2014. Erişim tarihi: 12 December 2014.</ref><br />Güney Azerice 23.500 000 - 30.000.000<ref name="ethnologue.com">http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azb</ref><ref>http://www.petroleumworld.com</ref><ref><sup>'''''a'''''</sup> <sup>'''''b'''''</sup> Unrepresented Nations and Peoples Organization : Southern Azerbaijan</ref><ref><sup>'''''a'''''</sup> <sup>'''''b'''''</sup> World Cultures</ref>)<br />
|-
| '''[[Kazakça]]''' || [[Dosya:Flag of Kazakhstan.svg|23px]] [[Kazakistan]] (resmî)<br />{{bayraksimge|Çin}} [[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]] <br />[[Dosya:Flag of Mongolia.svg|23px]] [[Moğolistan]] <br> {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]] ||  || 10.000.000<ref name="Sociolinguistics">Lars Johanson / Elisabetta Ragagnin, Central Asia and Mongolia IX Regional Overview, ''Sociolinguistics'' Vol. 3, No. 3, [http://books.google.com.tr/books?id=LMZm0w0k1c4C&pg=PA1890&dq=South+Azerbaijani+mother+tongue+million&hl=tr&ei=hG-fTPPVEJPKccyl8PMJ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CDMQ6AEwAw#v=onepage&q=million%20in%20the%20Republic%20of%20Azerbaijan%20and%20in%20Southern%20Azerbaijan&f=false s. 1890]</ref>-16.000.000 
|-
| '''[[Uygurca]]''' || {{bayraksimge|Çin}} [[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]] (resmî) <br> [[Dosya:Flag of Kazakhstan.svg|23px]] [[Kazakistan]]  <br> [[Dosya:Flag of Uzbekistan.svg|23px]] [[Özbekistan]] <br> [[Dosya:Flag of Kyrgyzstan.svg|23px]] [[Kırgızistan]] <br> {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]]  || {{bayraksimge|Çin}} [[Çin Halk Cumhuriyeti|Çin HC]] || 11-13 milyon{{fact}}-20.000.000
|-
|-
| '''[[Türkmence]]''' || [[Dosya:Flag of Turkmenistan.svg|23px]] [[Türkmenistan]] (resmî)<br /> {{bayraksimge|İran}} [[İran]] <br />{{bayraksimge|Afganistan}} [[Afganistan]] <br> {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]] || || 8-10 milyon{{fact}}
|-
| '''[[Tatarca]]''' || [[Dosya:Flag of Tatarstan.svg|23px]] [[Tataristan]]<br />[[Dosya:Flag of Bashkortostan.svg|23px]] [[Başkurdistan]] || {{bayraksimge|Rusya}} [[Rusya]]<br />{{bayraksimge|Rusya}} [[Rusya]] ||10-12 milyon{{fact}}
|-
| '''[[Kırgızca]]''' || [[Dosya:Flag of Kyrgyzstan.svg|23px]] [[Kırgızistan]] (resmî) (resmî)<br />{{bayraksimge|Çin}} [[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]] <br />   [[Dosya:Flag of Uzbekistan.svg|23px]] [[Özbekistan]] <br> [[Dosya:Flag of Kazakhstan.svg|23px]] [[Kazakistan]]  <br> {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]]  || || 3.000.000<ref name="Sociolinguistics"/>-5.500.000
|-
| '''[[Başkurtça]]''' || [[Dosya:Flag of Bashkortostan.svg|23px]] [[Başkurdistan]] (resmî) || {{bayraksimge|Rusya}} [[Rusya]] || 2 milyon{{fact}}-2.500.000
|-
| '''[[Çuvaşça]]''' || [[Dosya:Flag of Chuvashia.svg|23px]] [[Çuvaşistan]] || {{bayraksimge|Rusya}} [[Rusya]] ||2 milyon{{fact}}-2.200.000
|-
||||| ||
|-
| '''[[Karakalpakça]]''' ||  [[Dosya:Flag of Uzbekistan.svg|23px]] [[Özbekistan]] (bölgesel resmî dil)<br />[[Dosya:Flag of Kazakhstan.svg|23px]] [[Kazakistan]]<br />[[Dosya:Flag of Turkmenistan.svg|23px]] [[Türkmenistan]] || || 500 bin{{fact}}
|-
| '''[[Sahaca]]''' ([[Yakutça]]) || [[Dosya:Flag of Sakha.svg|23px]] [[Saha Cumhuriyeti|Yakutistan]] || {{bayraksimge|rusya}} [[Rusya]] ||500 bin{{fact}} 
|-
| '''[[Karaçay-Balkarca]]''' || [[Dosya:Flag of Karachay-Cherkessia.svg|23px]] [[Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti]]<br />[[Dosya:Flag of Kabardino-Balkaria.png|23px]] [[Kabardey-Balkarya]] ||{{bayraksimge|rusya}} [[Rusya]] <br />{{bayraksimge|rusya}} [[Rusya]] || 400 bin{{fact}}
|-
| '''[[Kumukça]]''' || [[Dosya:Flag of Dagestan.svg|23px]] [[Dağıstan Cumhuriyeti]] || {{bayraksimge|rusya}} [[Rusya]] ||380 bin{{fact}}
|-
| '''[[Tuvaca]]''' || [[Dosya:Flag of Tuva.svg|23px]] [[Tuva Cumhuriyeti]](resmî)|| {{bayraksimge|rusya}} [[Rusya]] ||310,5 bin<ref>2013 yılı Tuva nüfusu http://tuvastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/tuvastat/resources/2a2fdf804147762caba2ef367ccd0f13/%D0%A7%D0%98%D0%A1%D0%9B%D0%95%D0%9D%D0%9D%D0%9E%D0%A1%D0%A2%D0%AC+%D0%9D%D0%90%D0%A1%D0%95%D0%9B%D0%95%D0%9D%D0%98%D0%AF.htm</ref>
|-
| '''[[Kırım Tatarcası]]''' || [[Dosya:Flag of Crimea.svg|23px]] [[Kırım Özerk Cumhuriyeti]] || {{bayraksimge|Ukrayna}} [[Ukrayna]] ||280 bin{{fact}} 
|-
| '''[[Gagavuzca]]''' || [[Dosya:Flag of Gagauzia.svg|23px]] [[Gagavuzya]] || {{bayraksimge|moldova}} [[Moldova]] ||300 bin{{fact}}
|-
| '''[[Altayca]]''' || [[Dosya:Flag of Altai Republic.svg|23px]] [[Altay Cumhuriyeti]] || {{bayraksimge|rusya}} [[Rusya]] ||70 bin{{fact}}
|}

== Köken bilimi ==
''Türk'' sözcüğü Çin kaynaklarında M.Ö. 3. yüzyılda geçmektedir. [[Çin]] yıllıklarında ''Ting-ling'' (丁零 Pinyin: dīng líng, 丁霊, dīng líng), ''T’ieh-lê'' (鉄勒 tiě lè), ''T’u-cüeh'', 敕勒, (chì lè) şeklinde değişik biçimlerle ifade edilmiştir.<ref>Prof. Dr. Tuncer Baykara, Türk, Türklük ve Türkler, s. 371-387, İstanbul, IQ yayınları.</ref> Türk adının bilim çevrelerince kabul edilen Avrupa'da ilk kullanımı ise MS 1. yüzyılda [[Pomponius Mela]] ve [[Plinius]] adlı Romalı tarihçilerce kaydedilmiştir. [[Azak]] bölgesinde yaşayan insanlar Turcae/Tyrcae adı ile kayda geçmiştir.<ref>Sevan Nişanyan, Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul, 2009 ISBN : 9789752896369</ref><ref>Abdulkadir İnan, Urartu yazıtında ve Romalı Plinius'un tarihinde «Türk Adı» var mı? Belleten, TTK, Cilt. XlI, S. 45, 1948, s. 277 - 278</ref><ref>dile Ayda, Une Theorle Sur L'Orlglne Du Mot «Türk», «Türk» kelimesinin Menşei Hakkında Bir Nazariye, TTK, Belleten. Cilt. XL., No. 158, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Nisan 1976, s. 229 - 247</ref><ref>Hamit Koşay, ldil - Ural bölgesindeki Türkler'In Menşei Hakkında, V. Türk Tarih Kongresi: 12-17 Nisan 1956, TTK. Basımevi. Ankara 1960. s. 232-243</ref><ref>http://www.dmy.info/turk-adi-ne-anlama-gelir/</ref><ref>Laszlo Rasonyi, Dünya'da Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ayyıldız Matbaası, Ankara 1974</ref><ref>Prof. Dr. Ercümend Kuran, Türk Adı ve Türklük Kavramı, Türk Kültürü Dergisi, Yıl, XV, S. 174, Nisan 1977. s. 18-20.</ref> Türk adı 6. yüzyılda da resmi olarak Göktürk Kağanlığı'nda kullanılmıştır.<ref>aton.ttu.edu/pdf/Eski_Turk_Yazitlari_Part_1.pdf‎</ref><ref>aton.ttu.edu/pdf/Eski_Turk_Yazitlari_Part_4.pdf‎</ref> Orhun Abideleri'ndeki edebi dil ve Türk adının yoğun kullanımı da Türk sözcüğünün sözlü ve yazılı olarak daha önceden kullanıldığını gösterir.<ref>eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/EDB201U.pdf</ref> Türk sözcüğü Orhun Yazıtlarında '''𐱅𐰇𐰼𐰰''' olarak geçer. 10. yüzyıla ait [[Uygur Türkçesi]] metinlerde Türk, "güç, kuvvet" anlamında kullanılmıştır.

== Dil ==
{{Ana|Türk dilleri}}

[[Dosya:Map-TurkicLanguages.png|thumb|500px|right|[[Türk dilleri]]nin resmî dil statüsüne sahip olduğu ülke ve bölgeler.]]
[[Dosya:Sprachfamilien der Welt (non Altai).png|thumb|400px|Türk dillerinin (<span style="background-color:yellowgreen">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>) yeryüzündeki diğer dil ailelerinin arasındaki yeri.]]

Türkçe, [[Ural-Altay dil ailesi]]nin [[Altay dilleri|Altay]] koluna üyedir. Türk dilleri birbirlerini anlayabilen şivelerden oluşan lehçelere ayrılır. En büyük grup Türkiye Türkçesi, [[Azerice]] ve [[Türkmence]]yi içine alan [[Oğuz grubu]]dur. Diğer gruplar, [[Uygur grubu|Uygur]], [[Kıpçak grubu|Kıpçak]], [[Ogur grubu|Ogur]], [[Sibirya grubu|Sibirya]] ve [[Argu grubu|Argu]] gruplarıdır.

[[Dosya:Birbirlerini anlayabilen Türk gruplar.png|thumb|240px|Türk dillerini konuşanların sayısı birbirini anlayabilen dillerden oluşan gruplara ayrıldığında böyle bir tablo ortaya çıkmaktadır.]]

== Tarihçe==
[[Dosya:Türk Tarihi yıl400.jpg|thumb|353x353px|Türklerin,Göktürk devletinden önce en yaygın olduğu 5.yy dönemi.]]

==== Göktürklerden önce ====
[[Dosya:Map of the Great Wall of China.jpg|thumb|200px|Çinliler, ülkelerini kuzeyden ve batıdan saldıranlara karşı koruyabilmek için [[Çin Seddi]]'ni inşa ettiler.]]

[[Orta Asya]]'nın "[[Bozkır imparatorluğu|Bozkır İmparatorlukları]]" içinde Türk halkları daima belirleyici bir rol oynadılar; çoğu zaman bu imparatorlukların kurucu ve yönetici zümresini oluşturdular. İnsan eliyle yapılmış en büyük yapı olan [[Çin Seddi]], Çin'in yerleşik uygarlık alanlarını Türklerden korumak için MÖ 2. yüzyılda inşa edildi.

[[Orta Asya]]'da kurulan Türk uygarlıklarının tarihi en azından [[Orta Taş Çağı]]na kadar dayanmaktadır. Bilinen bu uygarlıklardan en eskisi olan Anav Uygarlığı MÖ 10.000 yıllarına kadar uzanmaktadır.<ref>"However, the emergence of the Anav culture goes back as early as 4000 B. C.; and according to one argutment even as early as 9000- 1 0000 B.C." [http://books.google.de/books/about/The_Turks_Early_ages.html?id=HGBtAAAAMAAJ&redir_esc=y (Murat Ocak, The Turks: Early ages, Yeni Türkiye, 2002, p. ?)]</ref> Anav kültür bölgesindeki insanlar yerleşik olup, dokumacılık, toprak ve bakır işlemeciliği ile uğraşmış; koyun, keçi, sığır ve deve beslemişler ayrıca tarım da yapmışlardır.<ref name="agezici"/> Diğer Orta Asya Türk Uygarlıkları ortaya çıkışlarına göre sırasıyla [[Afanasiyevo kültürü|Afanesevo]], [[Kelteminar Kültürü|Kelteminar]], [[Andronovo Kültürü|Andronovo]], [[Karasuk kültürü|Karasuk]] ve [[Tagar]] kültür bölgeleridir.

MÖ 1050'de [[Türkistan]]'dan Çin'e göç eden Türkler bu bölgede [[Çu Devleti]]'ni kurmuşlardır. Bu devlet oldukça uzun ömürlü olmuş, Çin'i uzun süre yönetmiştir. Çu Devleti Çin'e yeni bir yönetim sistemi ve yeni inançlar getirmiştir.<ref name="agezici">
{{Kitap kaynağı| son = Gezici | ilk = Aytekin | yıl =  2013 | başlık = Dünyaya Hükmeden Türk Devletleri | yayımcı= Ad |alıntı= | id = ISBN 978-605-47-56-07-0}}</ref> Çu Devleti'nin ardından 4. yüzyılda Çin'de yeni bir Türk devleti olarak [[Wei (16 Krallık)|Vey]] kurulmuştur. Fakat bu devlet Çu'nun aksine uzun ömürlü olmamıştır.

Orta Asya ve Karadeniz civarında devlet kuran Türkler arasında en köklüleri [[İskitler]] veya diğer adıyla [[Sakalar]] ve [[Kimmerler]] olmuştur. Daha çok Doğu Karadeniz ve Kırım civarlarında hüküm süren Kimmerler, MÖ 20. Yüzyılda Kırım, Kafkaslar ve Doğu Karadeniz coğrafyasında ortaya çıkmış, MÖ 800’lerde yine kendileri gibi bir Türk Kavmi olan İskitlerin Kafkaslardan gelmeye başlamasıyla bölgedeki hâkimiyetlerini kaybederek Doğu Anadolu ve Güney Karadeniz hattına çekilmek zorunda kalmış, bu bölgede yaşayan Lidyalılar, Asurlar ve Urartular arasında sıkışarak zayıflamış ve MÖ 700’lerde bölgedeki üstünlüğünü kaybederek iki kol halinde Balkanlar ve Hazar Denizi bölgelerine göç ederek bölge halklarının içerisine karışmışlardır. Kimmerleri göçe zorlayan İskitler ise Orta Asya merkezli büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. Savaşçı bir topluluk olan ve Kafkasya üzerinden [[Anadolu]]'ya seferler yapan İskitler [[Urartu Devleti]]'ni yıkmışlar, Suriye'yi ele geçirerek [[Mısır]]'a kadar ilerlemişlerdir. İskit-Pers ve İskit-Makedon savaşları birçok destana konu olmuştur. Genelde konargöçer yaşayan ve hayvancılıkla meşgul olan İskitler çadır şekline getirilmiş arabalar içinde yaşamışlardır. At üzerinde ok salmakla ünlenmişlerdir. İskit kurganlarında çıkan eserler onların uygarlıkta ileri olduklarını göstermiştir. ''Bozkırın Kuyumcuları'' olarak nam salan İskitler altın ve gümüş işçiliğinde ustaydılar. İskitlerin uzun ömürlü imparatorluğunu yıkan yine Orta Asya kökenli bir Türk topluluğu olan [[Sarmatlar]]dır. Bunların haricinde bu dönemde Orta Asya-Karadeniz'de [[Tauri]]ler, [[Arimasplar]] ve [[Massagetler]] bilinen Türk toplulukları arasındadır.

Ardından Orta Asya'da İskitlerin devamı olan [[Asya Hun İmparatorluğu]] [[Teoman]] tarafından kurulmuştur. Bu imparatorluğu [[Türk]] boyları kurmuş, yönetmiş; [[Türk kültürü]] devlete şeklini vermiştir.<ref name="tez">Balaban, Ayhan. İskit, Hun ve Göktürklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat. T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. 2006. URL:http://fef.kafkas.edu.tr/sosyb/tde/halk_bilimi/makaleler/kultur_med/kultur_med%20(20).pdf. Erişim tarihi: 11.12.2011. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/63rPeTJL1)</ref> Asya Hunlarının en önemli hükümdarı olan [[Mete Han]], [[Turanlı]] uluslardan olan [[Tunguzlar]]ı ve Türk olan [[Yüeçiler]]i tamamen itaat altına almış ve Çin'i baskı altına alan bir politika izlemiştir. Çin seddi bu dönemde Türklerden korunabilmek amacıyla yapılmıştır. [[Chicago Üniversitesi]] bünyesinde 2003'te yapılan bir araştırmada, [[Moğolistan]]'da Egyin Gol'de bulunan Asya Hunları dönemine ait insan kalıntılarıyla Anadolu'da Türklerden alınan genetik verilerin birbiriyle uyuştuğu tespit edilmiştir.<ref>Christine Keyser-Tracqui, Eric Crubézy , Horolma Pamzsav, Tibor Varga, Bertrand Ludes, "Population origins in Mongolia: Genetic structure analysis of ancient and modern DNA", ''American Journal of Physical Anthropology,'' 2006 Apr 4.</ref>

Asya Hun İmparatorluğu'nun yıkılmasından birkaç yüzyıl sonra Hunların bir bölümü daha batıya göç etmiş burada Avrupa merkezli bir devlet kurmuşlardır. Kama Tarkan, bölgedeki Hun topluluklarını yönetimi altında toplayarak 352 yılında [[Avrupa Hun İmparatorluğu]]nu resmen kurmuş ve yönetimi 370 yılına kadar elinde bulundurarak Hazar ve çevresinde önemli bir güç haline gelerek hakimiyet alanını batıya doğru ilerletmiştir. Geçen 18 yıl, Hazar bölgesinde yaşayan Hun Türklerinin teşkilatlanmasını ve Devlet düzeninde ilerlemesini sağlamıştır. Kama Tarkan'ın ölümüyle yönetime geçen [[Balamir]] batıya doğru ilerlemeye başlamış ve Hunlar gibi batıya yönelen Türk halklarından biri olan [[Alanlar]]ın ülkesini ele geçirmiştir. Balamir, İdil nehrini geçerek bu bölgede bulunan [[Gotlar]]a baskı kurmaya başlamıştır. Gotlarla İlk savaş 375 yılında gerçekleşmiştir. Savaşı kazanan Balamir, Gotları Avrupa'nın içlerine, Roma'ya doğru ilerlemelerini sağlamıştır. [[Kavimler Göçü]] olarak tarihe geçen süreç bu savaşla başlamıştır. Balamir döneminde Hunlar, hakimiyet alanlarını genişleterek Avrupa içlerine doğru ilerlemişlerdir. Alipbi’nin ölümüyle tahta geçen Uldız ise Karpat dağlarını aşarak bugünkü Macaristan'a kadar ulaşmıştır. Roma'nın ikiye bölünmesiyle Uldız, Trakya ve Balkanlar üzerine yürümüş ve aynı dönemde, bir diğer koldan da bugünkü Urfa ve Lübnan'a kadar hızla ilerleyip Akdeniz'e ulaşmıştır. Batı Roma ile iyi ilişkiler içerisinde olan Uldız, Doğu Roma'yla mücadele halinde olmuştur. Uldız, Doğu Romanın gönderdiği elçiye “Güneşin Battığı Yere Kadar Her Yeri Zaptedebilirim” diyerek meydan okuduğu tarih kaynaklarında geçmektedir. 434 yılında, [[Rua]]’nın ölümüyle yönetim, Rua’nın kardeşi Muncuk’un iki oğluna kalmıştır. Bleda ve kardeşi Attila, bu dönemde imparatorluğun yönetimine geçmiştir. Bu dönem boyunca genelde savaşları yöneten kişi olan Attila 445 yılında Bleda'nın ölmesiyle yönetimi tek başına eline almıştır. Attila’nın amacı, hem Doğu hem Batı Roma'yı egemenliği altına almaktı. Daha önce Doğu Roma üzerine yürünmüş ve baskı altına alınmıştı. Doğu Roma halen Hunlara vergi ödüyordu. Ancak Doğu Roma’nın Hunlar üzerindeki oyunları halen devam ediyordu. Rua'nın ölümünden hemen sonra Attila, Doğu Roma'nın üzerine yürüyüp savaşı kazanmış ve Margos antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmayla vergi iki katına çıkarılmıştır. Doğu Roma, antlaşmayı imzalasa da antlaşmanın şartlarına uymamıştır. Bunun üzerine Attila, 441 yılında tekrar Doğu Roma’nın üzerine yürümüştür. Trakya'ya kadar ilerlemiş ve vergi üç katına çıkarılmıştır. Doğu Roma, yine antlaşmaya aykırı hareket ederek Hunlara bağlı kavimleri isyana teşvik etmiştir. Ticaret kurallarını çiğneyerek tüccarlarını Hun topraklarına göndermiştir. Attila, bu kez Doğu Roma'nın üzerine iki koldan saldırıya geçmiştir. Bir koldan Yunanistan'dan girerek Tselya’ya kadar ilerlemiştir. Diğer koldan Sofya, Lüleburgaz, Flibe şehirlerini ele geçirmiştir. Bugünkü Büyük Çekmece yakınlarına kadar ulaşmıştır. Bu ilerleyişten sonra Doğu Roma tekrar barış istemiştir. Anatolyos antlaşması imzalanmış ve vergi üç katına çıkarılmıştır, savaş tazminatı ödetilmiş ve Tuna'nın güneyindeki bölge Doğu Roma askerlerinden arındırılmıştır. Attila, 451 yılında Batı Roma imparatorunun kızıyla evlenmiştir. Karısının çeyizi olarak Batı Roma topraklarının yarısını istemiştir. Bunun üzerine Batı Roma ve Hun İmparatorluğu büyük bir savaşa girmiştir. Attila ordularını, Batı Romanın asker deposu olarak görülen Galya’ya göndermiştir. Savaş daha sonuçlanmadan Batı Roma askerlerini geri çekip yenilgisini kabul etmiştir. Attila'nın amacı Doğu Roma'yı tamamen kendisine bağlamaktır. Kesin sonuç almak için 452 yılında bir sefer daha düzenlemiştir. Roma'nın artık karşı koyacak gücü yoktur. Attila, ordusuyla Alpleri aşarak Po ovasına inmiş ve İtalya'nın kuzey kentlerini ele geçirerek Roma önüne kadar ilerlemiştir. Papa II. Leo, Attila'nın huzuruna çıkarak Attila'nın Roma'ya zaten hakim olduğunu söyleyerek Hristiyanlığın merkezi olarak kabul edilen Roma’nın yıkılmamasını talep etmiştir. Bu dönemde bölgede Veba salgını sorunu vardır. Attila bu seferle Batı Roma'yı egemenliği altına almıştır. Bölgedeki Veba salgını nedeniyle daha fazla ilerlememiş ve vergiyi arttırarak geri dönmüştür. Attila, 453 yılında şüpheli bir şekilde öldürülmüştür. Bazı tarih kaynaklar Attila'nın karısı tarafından zehirlendiğini ifade ederken bazıları da hançerlenerek öldürüldüğünü belirtir.<ref>http://www.turktarihim.com/Avrupa_Hun_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu.html</ref>

==== Göktürklerden sonra ====
[[Dosya:Tianshan tianchi.jpg|thumb|200px|[[Tanrı Dağları]]nda [[Bogda Shan]] ve [[T'ien-ch'ih]] ([[Fukang (şehir)|Fukang]], [[Sanci Hui Özerk İli]], [[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]])]]
[[Dosya:Timur during attack on Balkh 1370.jpg|thumb|right|[[Timur]], Belh Kuşatması'nı komuta ediyor.]]
[[Dosya:1526-Suleiman the Magnificent and the Battle of Mohacs-Hunername-large.jpg|thumb|left|[[Kanuni Sultan Süleyman]]'ı [[Mohaç Savaşı]]'nı komuta ederken betimleyen bir Türk minyatürü.]]
[[Dosya:Nadir Shah at the sack of Delhi - Battle scene with Nader Shah on horseback, possibly by Muhammad Ali ibn Abd al-Bayg ign Ali Quli Jabbadar, mid-18th century, Museum of Fine Arts, Boston.jpg|thumb|right|[[Nadir Şah]], [[Delhi]]'ye girerken.]]
Göktürk Kağanlığı'nu kuran [[Türk]] halkının köken efsanesine 8. yüzyıla ait olan [[Orhun Yazıtları]]'nda ve daha sonraki birçok kaynakta yer verilmiştir. Buna göre [[Türk]] halklarının anayurdu [[Altay dağları]] yakınında, [[Selenga Nehri|Selenga]] ve [[Orhun Nehri|Orhun]] ırmakları arasında bulunan [[Ötüken]] Ormanı idi. Bu yer [[Baykal Gölü]]'nin güney ucunun 250&nbsp;km kadar güneyinde olup, günümüzde [[Moğolistan]] sınırları içinde bulunmaktadır.

Dilsel verilerden hareket eden bazı araştırmacılar [[Türk]] dillerinin nihai kökeninin daha kuzeyde, belki Baykal Gölü'nün kuzeyinde veya doğu [[Sibirya]]'da olabileceğini ileri sürmüşlerdir. (Türk dillerinde ılıman ve soğuk iklim ormanlarına ilişkin kelimeler bozkır kuşağına ilişkin kelimelerden daha eski ve daha zengindir.{{fact}})

Göktürk Kağanlığı'nın 8. yüzyılda yıkılmasından sonra [[Uygurlar]], bugünkü Moğolistan ve Batı Çin'i kapsayan güçlü bir imparatorluk kurdular. 10. yüzyılda Orta Asya'nın Batısında bir imparatorluk kuran [[Karahanlılar]], Müslümanlığı benimseyen ilk [[Türk]] hanedanıydı. Yine 10. yüzyılda, Türk asıllı bir mamlûk olan [[Gazneli Mahmut]], Afganistan'ın [[Gazne]] kentinde bir imparatorluk kurarak [[Hindistan]]'ın büyük bir bölümüne egemen oldu.{{fact}}

[[Orta Doğu]]'nun İslam ülkelerinde Türk halkları 8. yüzyıldan itibaren profesyonel paralı asker olarak önemli bir yer edinmişlerdi. 9. yüzyıl sonunda [[Abbasi]] İmparatorluğu'nun zayıflamasıyla mamlûkler [[Mısır]], [[Bağdat]] ve İran'da bağımsız veya yarı bağımsız devletler kurdular.{{fact}}

1040 yılı dolayında, [[Oğuz]] boyuna mensup olan [[Selçuklular]] İran'ı ele geçirerek [[Büyük Selçuklular]]ı kurdular. 1071 yılında [[Selçuklular]] [[Bizans İmparatorluğu]]'nu ağır bir yenilgiye uğratarak, [[Anadolu]], [[Suriye]] ve [[Kafkaslar]]'da çok sayıda [[Anadolu Beylikleri]]nin ortaya çıkmasına zemin hazırladılar. Ancak [[Türk]] halklarının kitle halinde Anadolu'ya yerleşmesi daha çok 13. yüzyılda, [[Moğol istilası]]ndan batıya kaçmalarıyla gerçekleşti.{{fact}}

13. yüzyıl sonunda Anadolu'da kurulan [[Türk]] devletlerinden biri olan [[Osmanlı Devleti]], İslam dünyasının en güçlü imparatorluğu haline geldi. [[Balkan Yarımadası]]'nı fethetti; 16. yüzyılda bir yandan [[Viyana]]'ya dayandı ve diğer yandan [[Cezayir]]'i himaye altına aldı.

[[Sibir Hanlığı]], parçalanmaya başlamış olan Altın Ordu'dan daha kuzeye göç eden Tatar Türkleri tarafından 15. yüzyılın ikinci yarısında kurulmuş bir devletti. Turan Hanlığı olarak da bilinen<ref>John Smith, A System of Modern Geography: Or, the Natural and Political History of the Present State of the World vol.1 p.321.</ref><ref>Tooke, William, A View of the Russian empire during the reign of Catharine the Second volume II p.60</ref> Sibir Hanlığı, İslam'ı resmi din olarak kullanarak hüküm sürdüğü bölgedeki yerli Türklerin ve Ural halklarının da Müslümanlaşmasını sağlamıştı. Sibir Hanlığı, tarihten bu yana en kuzeydeki Müslüman devlettir ve 1598'de Rusya Çarlığı tarafından ortadan kaldırılmasına kadar varlığını sürdürmüştür.

[[Timurlu İmparatorluğu]], 14. yüzyılın ikinci yarısında Timur tarafından kurulan, Özbekistan merkezli bir Türk devletiydi. Timurlu İmparatorluğu, Timur döneminde en güçlü zamanlarını yaşarken etrafındaki Türk-İslam devletlerini kendi bünyesine katarak Müslüman Türkleri büyük ölçüde birleştirmiş oldu. Timur Orta Asya'da büyük bir rönesans yapmış, zaten bilim dünyasının merkezi olan Özbekistan'da bilimin daha da ilerlemesini sağlamış ve bilim adamlarını bu bölgede toplamıştı. Ayrıca Timur Türkçeyi yüksek bir kültür dili haline getirerek dönemin en saygın dili haline gelmesini sağlamıştı.

[[Safevi Devleti]], [[Azeri Türkleri|Azeri Türkü]] kökenliydi.<ref name="sonn">Tamara Sonn. ''A Brief History of Islam'', Blackwell Publishing, 2004, p. 83, ISBN 1-4051-0900-9</ref><ref name="csatoetal">É. Á. Csató, B. Isaksson, C Jahani. ''Linguistic Convergence and Areal Diffusion: Case Studies from Iranian, Semitic and Turkic'', Routledge, 2004, p. 228, ISBN 0-415-30804-6.</ref><ref name="fryeiranica">[http://www.iranicaonline.org/articles/iran-v1-peoples-survey "Peoples of Iran"] ''Encyclopædia Iranica''. RN Frye.</ref> Safeviler Türkçe konuşuyordu<ref name="savory07">{{Cite book
| last = Savory
| first = Roger
| authorlink = 
| coauthors = 
| year = 2007
| title = Iran Under the Safavids
| publisher= Cambridge University Press
| isbn = 978-0-521-04251-2
| url = https://books.google.com/books?id=v4Yr4foWFFgC&pg=PA213
| page = 213
| quote = ''qizilbash normally spoke Azari brand of Turkish at court''
}}</ref><ref>E. Yarshater, "Iran", . ''Encyclopædia Iranica''. "for all practical purposes they were Turkish-speaking and Turkic."</ref> ve şahlar kendi anadilleri Türkçeyi kullanarak şiirler yazıyordu. Safeviler tüm İran ve çevresini yaklaşık iki yüzyıl boyunca egemenliği altında tuttu<ref>Helen Chapin Metz.  ''Iran, a Country study''.  1989. University of Michigan, p. 313.</ref><ref>Emory C. Bogle. ''Islam: Origin and Belief''. University of Texas Press. 1989, p. 145.</ref><ref>Stanford Jay Shaw. History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. 1977, p. 77.</ref><ref>Andrew J. Newman, Safavid Iran: ''Rebirth of a Persian Empire'', IB Tauris (March 30, 2006).</ref> ve hüküm süresi boyunca [[Onikicilik|Onikici]] [[Şii İslam]]'ı yaşattı.<ref name="savoryeiref">RM Savory, ''Safavids'', ''[[Encyclopedia of Islam]]'', 2nd ed.</ref> Safevilerin, Onikici Şii İslam'ı resmi din olarak kullanan ilk devlet olması, İslam tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri oldu.

[[Babür İmparatorluğu]], Hindistan'ı yöneten Türk devletlerinden biriydi. En güçlü dönemlerini yaşadığı 16. yüzyılın ilk yarısından 18. yüzyılın ilk yarısına kadar olan dönem arasında sınırları Özbekistan, Hindistan, Afganistan, Pakistan, Bangladeş ve dolay bölgeleri kapsıyordu. Babür Hanedanlığı, Çağatay Türklerinin önderi [[Babür]] tarafından kurulmuştu. Babür Şah'ın soyu Timur'a dayanıyordu, Babür Şah'ın annesinin soyu ise Cengiz Han'a dayanıyordu.<ref name="Mughal Dynasty">[[Encyclopædia Britannica]] Article:[http://www.britannica.com/eb/article-9054153/Mughal-Dynasty Mughal Dynasty]</ref><ref>[[Encyclopædia Britannica]] Article:[http://www.britannica.com/eb/article-9011614/Babur Babur]</ref> Babür İmparatorluğu, sınırları içerisinde Müslümanları ve Hinduları birleştirmiş<ref name="Mughal Dynasty"/><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.pbs.org/treasuresoftheworld/taj_mahal/tlevel_1/t1_mughal.html | title = the Mughal dynasty | publisher =  | accessdate = 18 March 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160129224940/http://www.pbs.org:80/treasuresoftheworld/taj_mahal/tlevel_1/t1_mughal.html | arşivtarihi = 29 Ocak 2016}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.kamat.com/kalranga/mogul/ | title = Kamat's Potpourri | publisher =  | accessdate = 18 March 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160816130658/http://www.kamat.com/kalranga/mogul/ | arşivtarihi = 16 Ağustos 2016}}</ref><ref>Babur: Encyclopædia Britannica [http://www.britannica.com/eb/article-9011614/Babur Article]</ref> ama [[şeriat]] yönetiminden vazgeçmemişti.

[[Afşar Hanedanı|Afşar İmparatorluğu]], adını Oğuz Türklerinin [[Afşar boyu|Afşar]] boyundan alıyordu. Safevi komutanı olan Nadir Şah, 1736'da son Safevi hükümdarını devirerek imparatorluğunu kurdu ve hükümdarlığını ilan etti. Nadir Şah, Afşar boyunun Kırklu oymağına mensuptu.<ref>''Cambridge History of Iran'' Volume 7, pp.2–4</ref>

== Demografi ve antropoloji ==
Türk halkları günümüzde [[Doğu Sibirya]]'dan [[Orta Asya]]'ya, [[Anadolu]]'dan, [[Balkanlar]]'a kadar geniş yayılım göstermektedir. Türk halklarının yoğun olarak yaşadığı başlıca ülkeler [[Doğu Türkistan]], [[Kazakistan]], [[Kırgızistan]], [[Özbekistan]], [[Türkmenistan]], [[Türkiye]], [[Azerbaycan]] ve [[İran]]'dır. [[Irak]], [[Rusya]], [[Balkanlar]] ve diğer çeşitli Avrupa ülkelerinde de ayrıca azınlık konumunda bulunan Türk kökenli halklar yaşamaktadır.

Bugün nüfusları yaklaşık 150-200 milyonu bulan<ref>Brigitte Moser, Michael Wilhelm Weithmann, Landeskunde Türkei: Geschichte, Gesellschaft und Kultur, Buske Publishing, 2008, p.173</ref> Türk halkları, etnik olarak yayılım sahaları içerisinde Doğu'ya gittikçe "mongoloid" (sarı), Batıya gittikçe de "europid" (beyaz) ırk özellikleri göstermektedir.<ref>Golden, "Türk halkları tarihine giriş."</ref> Türk halkları tarihte sıklıkla "beyaz" (europid) ırkın bir alt kolu olan ve "sarı" (mongoloid) ırkla karışmış ırkı tanımlamak için kullanılan<ref>[http://books.google.com/books?id=01LfoBC6jZkC&pg=PA32&dq=turanid+race&lr=&hl=bg#v=onepage&q=turanid%20race&f=false Racial and cultural minorities: an analysis of prejudice and discrimination, Environment, development, and public policy, George Eaton Simpson, John Milton Yinger,  Springer, 1985, ISBN 0-306-41777-4, p.32.]</ref><ref>''American anthropologist'', American Anthropological Association, Anthropological Society of Washington (Washington, D.C,), 1984 v. 86, nos. 3-4, p. 741.</ref> "Turanid" terimi ile anılmışlardır.<ref name="Eickstedt, Maksim">Eickstedt, ''[http://books.google.de/books?id=ykgRAQAAMAAJ Rassenkunde und Rassengeschichte der Menschheit]'', 1934, pp. 169-174. In:  Maksim Grigorʹevich Levin, ''[http://books.google.de/books?&id=vSvVAAAAMAAJ Ethnic origins of the peoples of northeastern Asia]'', Arctic Institute of North America by University of Toronto Press, 1963, [http://books.google.de/books?&id=vSvVAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Turanid p.31].</ref>

Türk halklarının da içerisinde yer aldığı bilinen Orta Asya kültür çevrelerine (Afanasiyevo-(MÖ 2500-1700), Andronova-(MÖ 1700-1200), Okunevo-(MÖ 1000-), Karasuk-(MÖ 1300-800) v.b.) ait insan kalıntıları, bu bölgede en eski çağlardan beri bu iki farklı ırkın iç içe yaşadığını göstermektedir.<ref>Ögel,İslamiyetten önce Türk kültür tarihi s.5-7</ref><ref>Karatay, İran ile Turan s.29</ref>

=== Bilimsel görüşler === 
{{başlık genişlet}}
Türk halklarının dilleri, kültürleri ve tarihi ile meşgul olan bilim dalının adı [[Türkoloji]]'dir. Bu anlamda görüş bildiren 
[[Fransız]] tarihçi ve Türkolog [[Jean-Paul Roux]] [[Türk]]lerle ilgili olarak:

::''"Türkler dışardan evlenme eğiliminde oldukları ve eşlerini Türk olmayanlar arasından seçtikleri, rastladıkları her kavimle kaynaştıkları, dilleri çok büyük bir çekim gücüne sahip olduğu ve pek çok topluluk da bu dili ve kültürü benimsediği için Türklerle ilgili karakteristik denilebilecek (..) herhangi bir özellik saptama olanağı kalmamıştır. (...) <ref name="Roux">Jean Paul Roux, çev.: Aykut Kazancıgil, Lale Arslan-Özcan, ''Türklerin Tarihi: Pasifik'ten Akdeniz'e 2000 Yıl'', Kabalcı Yayınevi, Şubat 2007, ISBN 9759970910, Sayfa 29</ref>  Çünkü dünyada en çok yayılan ve gittikleri bölgelerdeki yerli halklarla en çok karışan millet Türkler'dir. Türklerle ilgili olarak kabul edilebilecek tek tanım dilbilimsel olandır. Türk; Türk diliyle konuşandır;''"  tarifinden sonra, "''İnsanlık tarihinde baştan beri var olan bu millet;kendine özgü yasaları, ayırt edici özellikleri olan canlı bir organizma, çok çeşitli ögelerden oluşmuş; ancak matematiksel bir bütün oluşturmuş ve kesin ve net tanımla Türk adını almış, aynı kültürden olan,aynı dili konuşan insan topluluğudur;'' ifadesini kullanmıştır.<ref name="Roux"/>.

== Türkiye'deki Türk dillerinin dağılımı ==

{{ana|Türkiye'de konuşulan diller}}
{|
| valign="top" |
{| class="wikitable" 
|-class="wikitable"
!Ad
!Asıl ve diğer adları
!Konuşan kişi
!Bölgeler
!Dil ailesi ya da grup
!ISO numarası
|-
| [[Azerice]] 
| Azərbaycanca
| align="right" | 550,000 <small>(-)</small>
| Bayburt, Kars, Iğdır, Van Erciş,
| [[Ural Altay Dil Ailesi]] / [[Türk dilleri]]
| ISO 639-3: [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azj azj] {{en}}
|-
| [[Kazakça]] 
| Қазақша-Qazaqşa
| align="right" | 1,500 <small>(+)</small>
| Manisa İlinde [[Salihli]], İstanbul ve [[Kayseri]]
| [[Ural Altay dil ailesi]] / [[Türk dilleri]]
| ISO 639-3: [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=kaz kaz] {{en}}
|-
| [[Kırgızca]] 
| Кыргызчa
| align="right" | 3,123 <small>(+)</small>
| Van Ulupamir köyü, Malatya, İstanbul, [[Nevşehir (il)|Nevşehir]]
| [[Ural Altay dil ailesi]]
| ISO 639-3: [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=kir kir] {{en}}
|-
| [[Kırım Tatarcası]] 
| Qırımtatarca / Kırım Türkçesi<ref>[http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=crh Documentation for ISO 639 identifier: crh]</ref><ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=crh Crimean Turkish]</ref>
| align="right" | bilinmiyor
| Ankara (Polatlı ilçesi Karakuyu ve Tırnaksız köyü),Eskişehir, Bursa, İzmir, İstanbul, Yozgat
| [[Ural Altay dil ailesi]] / [[Türk dilleri]]
| ISO 639-3: [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=crh crh] {{en}}
|-
| [[Nogayca]] 
| Noğay tili
| align="right" | 600,000
| Konya-Ilgın ilçesi ve Şeker, Doğankaya, Akin, Kırkkuyu, Boğazören, Köstengil, Seyitahmetli, Mandıra köyleri
| [[Ural Altay dil ailesi]] / [[Türk dilleri]]
| -
|-
| [[Özbekçe]] 
| O`zbekcha
| align="right" | 3,000
| Hatay, Gaziantep, Şanlıurfa
| [[Ural Altay dil ailesi]] / [[Türk dilleri]]
| ISO 639-3: [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=uzs uzs] {{en}}
|-
| [[Tuvaca]] 
| Тыва дыл
| align="right" | 50
| İstanbul, Trabzon, Edirne (Keşan), İzmir, Antalya
| [[Ural Altay dil ailesi]] / [[Türk dilleri]]
| -
|-
| [[Türkçe]]
| (Türkiye Türkçesi)
| align="right" |46.278.000 (1987) 61.693.065 (Türkiye'nin %85,54'ü)
| Tüm ülke
| [[Ural Altay dil ailesi]] / [[Türk dilleri]]
| ISO 639-3: [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tur tur] {{en}}
|-
| [[Türkmence]] 
| Türkmençe
| align="right" | 1,400
| [[Tokat (il)|Tokat]]
| [[Ural Altay dil ailesi]]
| ISO 639-3: [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tuk tuk] {{en}}
|-
| [[Uygurca]] 
| '''ئۇيغۇرچه-Uyghurche'''
| align="right" | 1,000 <small>(-)</small>
| [[Kayseri]], [[Nevşehir (il)|Nevşehir]]
| [[Ural Altay dil ailesi]] / [[Türk dilleri]]
| ISO 639-3: [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=uig uig] {{en}}
|-
|}
|}

== Çağdaş cumhuriyetler ==
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#ececec"
| || '''Devlet''' || '''Tarih''' || '''Notlar''' 
|-
| [[Dosya:Flag of Turkey.svg|50px]] || [[Türkiye]] || 1923-.... ||
|-
| [[Dosya:Flag of the Turkish Republic of Northern Cyprus.svg|50px]] || [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti]]  || 1983-.... || 
|-
| [[Dosya:Flag of Azerbaijan.svg|50px]]  || [[Azerbaycan]]  || 1991-.... ||  
|-
| [[Dosya:Flag of Kazakhstan.svg|50px]] || [[Kazakistan]] || 1991-....  || [[Dosya:Flag of Meskhetian Turks.PNG|30px]] Asıl yerleşim yeri Gürcistan olan ve başta Kazakistan olmak üzere Orta Asya ve Türkiye'ye yayılmış olan [[Ahıska Türkleri]]nin kullandıkları gayriresmi bayrağı.
|-
| [[Dosya:Flag of Kyrgyzstan.svg|50px]] || [[Kırgızistan]] || 1991-.... || 
|-
| [[Dosya:Flag of Uzbekistan.svg|50px]] || [[Özbekistan]]  || 1991-....  ||  
*
|- 
| [[Dosya:Flag of Turkmenistan.svg|50px]] || [[Türkmenistan]] || 1991-....  || 
|-
|}

== Çağdaş özerk cumhuriyetler ==
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#ececec"
| || '''Devlet''' || '''Tarih''' || '''Notlar''' 
|-
| [[Dosya:Flag of the People's Republic of China.svg|50px]] || [[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]] || 1955-....  ||
*[[Dosya:Flag of Xinjiang Uyghur (East Turkestan).svg|30px]] [[Doğu Türkistan]]'ın gayri resmi bayrağı [[Gökbayrak]]'tır.
|-
| [[Dosya:Flag of Altai Republic.svg|50px]]  || [[Altay Cumhuriyeti|Altay]] || 1991-.... ||  
|-
| [[Dosya:Balkarya.gif|50px]] || [[Balkar]] || 1991-....  || 
|-
|-
| [[Dosya:Flag of Chuvashia.svg|50px]] || [[Çuvaşistan]] || 1991-.... || 
|-
| [[Dosya:Flag of Dagestan.svg|50px]] || [[Dağıstan]] || 1991-....  || Halkın yaklaşık %25'ini Türki halklar olan Kumuklar, Azeriler ve Nogaylar teşkil eder. [[Kafkasya Avarları]]'nın kökeni tartışmalıdır.
* Dağıstanda Nogayların kullandıkları gayriresmi bayrağı.
*[[Dosya:Flag of the Kumukh people.png|30px]] Dağıstanda Kumıkların kullandıkları gayriresmi bayrağı.
|-
| [[Dosya:Flag of Gagauzia.svg|50px]] || [[Gagavuzya]] || 1991-....  ||
|-
| [[Dosya:Flag of Crimea.svg|50px]] || [[Kırım Özerk Cumhuriyeti]] || 1991-....  || 
|-
| [[Dosya:Flag of Khakassia.svg|50px]]  || [[Hakasya]] || 1991-.... ||  
|-
| [[Dosya:Flag of Karachay-Cherkessia.svg|50px]] || [[Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti|Karaçay]] || 1991-....  || 
|-
| [[Dosya:Flag of Karakalpakstan.svg|50px]] || [[Karakalpakistan]] || 1991-.... || 
|-
| [[Dosya:Flag of Azerbaijan.svg|50px]] || [[Nahçıvan]] || 1991-.... || Azerbaycan'ın bir bölgesidir.
|-
| [[Dosya:Flag of Tatarstan.svg|50px]] || [[Tataristan]] || 1991-....  ||  Rusya'da bir bölgedir.
|-
| [[Dosya:Flag of Tuva.svg|50px]] || [[Tuva Cumhuriyeti|Tuva]] || 1991-....  ||  
|-
| [[Dosya:Flag of Sakha.svg|50px]] || [[Yakutistan]] || 1991-....  ||  
|}

== Dinler ==
Türk halklarının büyük birçoğunluğu 10. yüzyıldan itibaren [[İslam]] dinini kabul etmiştir. Ancak [[Gagavuzlar]], [[Çuvaşlar]] ve [[Yakutlar]] gibi Hıristiyanlığın [[Ortodoksluk|Ortodoks]] koluna mensup olan, [[Kırımçaklar]] ve [[Karaylar]] gibi [[Yahudilik]] dinine mensup olan, [[Tuvalar]] gibi [[Budizm]] dinine mensup olan ve [[Altaylar]] gibi geleneksel [[Göktanrı dini|Gök-Tanrı]] veya [[Şamanizm]] inancını sürdüren Türk toplulukları da vardır.

=== Dinsel tarih ===
Türklerin dinî hayatını kısaca İslamiyet öncesi ve sonrası olmak üzere iki ana kısma ayırabiliriz. İslamiyet’i kabul etmeden önce [[Tektanrıcılık|monoteizm]] temeline dayanan [[Tengricilik]] dinine tabi olan bu Asya topluluğu, önce yönetici kesiminin, daha sonra da halk tabakasının Müslümanlığı kabul etmesiyle [[İslam]]'ı inanç dünyalarının merkezine yerleştirmişlerdir. Örneğin:  Muhammed Peygamberin, Türkler hakkında "'''أتركوا الترك ما تركوكم'''" (Uturkû al-Turka ma tarakûkum) yani "''Türkler size dokunmadıkça siz de onlara dokunmayın,''" dediği rivayet edilir.<ref>El-Cüveyni; Tarih-i Cihan-güşa, 1, s:11</ref><ref>İmam Taberani (Mu’cem’ül-Kebir ve Mu’cem’ül Evsat)</ref> Böylece Türklerin İslamiyetin koruyucusu olan bir millet haline geleceği yönündeki inanç bu Hadis-i Şerif'e dayanarak öne sürülür. Bu hadis bazı kaynaklarda "''Habeşliler sizinle uğraşmadıkça siz de onlara uğraşmayınız. Ve Türkler size dokunmadıkça siz de Türkler’e  dokunmayınız!''" ('''دَعُوا الْحَبَشَةَ مَا وَدَعُوكُمْ ، وَاتْرُكُوا التُّرْكَ مَا تَرَكُوكُمْ''') şeklinde yer alır.<ref>(Sünen-i Davud, IV.s:112)</ref><ref>Câmi'u's-Sahîh, 3884</ref><ref>Ebû Davud , Melâhim: 8.</ref>

Ancak buna karşın değişik kaynaklarda gerçek (sahih) olmadığı veya gerçekliği (sahihliği) kanıtlanamadığı halde Muhammed Peygamberin söylediği iddia edilen, Hadis olduğu öne sürülen pek çok söz bulunur. Örneğin Kaşgarlı Mahmud "Divânu Lügati't-Türk"te Türkleri öven pek çok hadise yer vermiştir. Ancak bunların neredeyse hiçbirisi hadis kaynaklarında yer almaz. Bunlardan bir tanesi şöyledir: "''Türk dilini öğreniniz, çünkü onlar için uzun sürecek egemenlik vardır.''"<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt-1, Sayfa:3</ref> Bu cümleden önce şöyle bir açıklama bulunur: "''And içerek söylüyorum, ben Buhara'nın, sözüne güvenilir imamlarından birinden ve başkaca Nişabur'lu bir imamdan işittim.''"<ref>Divânu Lügati't-Türk, Kaşgarlı Mahmud, Trc. Besim Atalay, I, XVII, TDK Ankara</ref><ref>Türklerin Araplarla Münasebetleri, Sami Baskın, ODÜ, Sosyal Bilimler Arastırmaları Dergisi</ref> Ancak bu hadis güvenilir (hatta yeterince güvenilir bile olmayanlar dahil) hiçbir hadis kaynağında yer almaz, dolayısıyla sahih kabul edilemez.<ref>KARAHANLI DÖNEMİ TÜRKÇESİNDE SÖZÜN ETKİLİ KULLANIMI, Ramazan Çakır, Mevlana Üniversitesi</ref>

Bunun dışında Orta Asya’da Şamanist geleneğin bazı yönlerini İslam ve Hıristiyanlıkla bir biçimde bağdaştırarak sürdüren toplumlar olduğu gibi, bir inanç sistemi olarak Kamlık (Türk-Moğol Şamanizm’i) dışında başka bir din kabul etmeyen topluluklar da -sayıları çok az da olsa- günümüzde dahi mevcuttur. Bu toplumların bugünkü uygulamaları bile geçmiş çağlardaki inançları hakkında pek çok kıymetli bilgiler içerir. Bunun dışında geçmiş dönem inançlarına ait pek çok uygulama ve anlayışın örtülü bir biçimde günümüzde varlığını sürdürdüğü de görülmektedir. Ancak istisnalar (mesela Gagavuzlarda Hıristiyanlık, Karaylarda Musevilik, Moğollarda Budizm, kimi Sibirya ve Altay boylarında Kamlık) dışında İslam Dini tüm Türk Dünyasının en önemli ortak paydalarından ve ortak değerlerinden birisidir. Türklerin devlet kurarak yayılmış oldukları alanların tamamında nüfusun en az yüzde 90’ı İslamiyet’i benimsemiş durumdadır. Dolayısıyla İslamiyet artık Türk Dünyası için halk kültürünün asli unsurlarını da içeren ve etkileyen bir öneme sahiptir.

== Tarihî Türk halkları ve boyları ==
* [[Afşarlar]] ya da [[Avşarlar]]
* [[Ağaçeri]]
* [[Akkoyunlular]]
* [[Avarlar]]
* [[Çiğil]]ler
* [[Gacallar]]
* [[Göktürkler]]
* [[Hazarlar]]
* [[Hunno-Bulgarlar]]: Bugünün Bulgaristan-[[Bulgarlar]]ı [[islavlar]]la karışmış Türklerin torunlarıdır, ama kendilerini islav olarak görürler. Bulgarların ilk Kağanları Türkçe konuşurdu (Bulgar-Türkçesi), bakınız: [[Volga Bulgarları]]
* [[İskitler]]
* [[Kanglılar]]
* [[Kara Kıtaylılar]]
* [[Karaçaylar]]
* [[Karahanlılar]]
* [[Karakoyunlular]]
* [[Karamanoğulları]]: Devlet-i Âliyye'nin (Osmanlı Devleti) Karamanoğulları Beyliği'ni ortadan kaldırmasından sonra Kıbrıs'a göç etmişlerdir. Osmanlı'ya oynadıkları oyunlar, "Karaman'ın koyunu, sonra çıkar oyunu" deyimiyle ad bulmuştur.
* [[Karluklar]]
* [[Kayı Boyu|Kayılar]]
* [[Keraitler]]
* [[Kerul-Tatarları]]
* [[Kimekler]] ya da Kımaklar
* [[Kınıklar]]
* [[Kıpçaklar]] ([[Romanya]]'da yaşayan ve macarca konuşan [[Székler]] [[Kumanlar]]ın torunları olarak görülebilir.
* [[Kırgızlar|Yenisey-Kırgızları]]
* [[Kutrigurlar]]
* [[Hunlar]]
* [[Naymanlar]]
* [[Ogurlar]]
* [[Oğuzlar]]
* [[Onogurlar]]
* [[Osmanlılar]]
* [[Peçenekler]]
* [[Sabirler]]
* [[Safeviler]]
* [[Sakalar]]
* [[Selçuklular]]
* [[Şatuo]]
* [[Tabgaçlar]]
* [[Tahtacılar]]
* [[Tarduşlar]]
* [[Toxsı]]ler
* [[Türgişler]]
* [[Utrigurlar]]
* [[Yabaku]]lar
* [[Yağma]]lar
* [[Kızık boyu|Kızık]]

== Günümüz Türk halkları ==
[[Dosya:Gagauz-children.jpg|thumb|200px|[[Gagavuzlar]]]]
[[Dosya:SalarTurkmensXian.jpg|thumb|200px|[[Salarlar]]]]
[[Dosya:Kyzyl Shaman.jpg|thumb|200px|[[Tuvalar|Tuva]] şaman]]
[[Dosya:Eskiturkaniti.jpg|thumb|200px|[[Sibirya]]'da bir [[Tuvalar|Tuva]] kızı]]
[[Dosya:Khotan-melikawat-chicas-d01.jpg|thumb|200px|[[Çin]]'de, [[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]]'nin [[Hotan]] kentinde Uygur kızları]]
[[Dosya:Khotan-melikawat-chicas-d03.jpg|thumb|200px|[[Uygurlar|Uygur]] bir kız]]

* [[Afşarlar]]
* [[Ahıska Türkleri]]
* [[Aymaklar]]
* [[Azeriler]]
* [[Balkarlar]]
* [[Başkurtlar]]
* [[Batı Trakya Türkleri]]
* [[Bulgaristan Türkleri]]
* [[Hamseler]]
* [[Irak Türkmenleri]]
* [[Kaçarlar (Türk)|Kaçarlar]]
* [[Kafkasya Türkleri]]
* [[Kafkasya Türkmenleri]] ya da Stavropol Türkmenleri
* [[Karadağ Türkleri]] 
* [[Karaylar]]
* [[Karakalpaklar]]
* [[Karapapaklar]] ya da Terekemeler
* [[Karaçaylar]]
* [[Kaşkaylar]]
* [[Kayı boyu|Kayılar]]
* [[Kazaklar]]
* [[Kırgızlar]]
* [[Kırımçaklar]]
* [[Kırım Tatarları]]
* [[Kızılbaşlar]]
* [[Kosova Türkleri]]
* [[Kumuklar]]
* [[Makedonya Türkleri]]
* [[Nogaylar]] ya da Nogay-Tatarları
* [[Salarlar]]
* [[Romanya Türkleri]]
* [[Sibirya Türkleri]]
** [[Altaylar]] ya da Dağ-Oyratları
** [[Hakaslar]]
** [[Dolganlar]] - Taymir yarımadasında yaşayan bir halk. 
** [[Yakutlar|Yakutlar ya da Saha]]
** [[Şorlar]]
** [[Teleütler]] 
** [[Tuvalar]] 
** [[Tofalar]] ya da Karagaslar
** [[Çulimler]] ya da Çulümler
** [[Barabalar]]
* [[Şahsevenler]]
* [[Suriye Türkleri]]
* [[Tatarlar]]
* [[Terekemeler]]
* [[Çuvaşlar]]
* [[Türkiye Türkleri]]
* [[Türkiye Türkmenleri]]
* [[Türkmenler]] (Doğu-Oğuzları da denir)
* [[Uygurlar]]
* [[Yugurlar]] 
* [[Öngütler]] - Gobi Çölü çevresinde yaşayan bir halk. 
* [[Özbekler]]
* [[Halaçlar]] ya da Kalajlar, Kalaçlar
* [[Kıbrıs Türkleri]]
* [[Gagavuzlar]]

== Küçük Türk grupları ==
* [[Beltirler]]
* [[Delikanlılar]] (İran'da yaşayan Türkçe konuşan küçük halk)
* [[Kamasinler]]
* [[Zagajlar]]
* [[Çulım Tatarları]]
* [[Kaçlar (Hakas)|Kaçlar (Kaçalar)]]
* [[Koyballar]]
* [[Kızıllar (Hakas)|Kızıllar]]

== Galeri ==
== Ayrıca bakınız ==
* [[Türk dilleri]]
* [[Türk Dünyası]]
* [[Türk devletleri listesi]]
* [[Türk Birliği]]
* [[Türkistan]]

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
* [http://aton.ttu.edu Texas Tech University Turk Öyküleri]
* [http://www.youtube.com/watch?v=MTaCn59n2AI İran'daki Türkler - Video]

{{Türk konuları}}
{{Türk halkları}}

[[Kategori:Türk halkları| ]]